مراقبت از سالمند در واپسین لحظات زندگی( بخش اول)

مراقبت از سالمند در روزها و لحظات پایانی زندگی، تجربه ای متفاوت برای اعضای خانواده و پرستار سالمند است.  گاهی مرگ به صورت ناگهانی رخ می دهد و یا ممکن است بیمار سالمند برای روزهای متوالی در وضعیت نزدیک به مرگ باقی بماند.

برخی از افراد سالمند در دوران پایانی زندگی با وجود بدن ناتوان و ضعیف از ذهن روشن و هوشیاری برخوردار هستند در حالیکه سایرین ممکن است توانایی جسمی و ذهنی خود را به صورت همزمان از دست بدهند.

یکی از سوالات پرتکرار افرادی که مسئولیت مراقبت از سالمندان بیمار را برعهده دارند این است که مراقبت از سالمند در واپسین لحظات زندگی چه ویژگی های دارد و چه مسئولیت هایی برعهده اطرافیان بیمار قرار دارد؟

با توجه به اهمیت این موضوع در این مقاله به بررسی تکنیک های مراقبت از سالمند بیمار در لحظات پایانی زندگی می پردازیم:

مراقبت از سالمند در مرحله پایانی زند گی چیست؟

مراقبت از سالمند در مرحله پایانی زندگی اصطلاحی است که برای توصیف حمایت و مراقبت های پزشکی ارائه شده به سالمندانی استفاده می شود که در بستر مرگ قرار گرفته اند. البته این نوع از مراقبت تنها منحصر به لحظات قبل از قطع تنفس و توقف ضربان قلب نیست. زیرا برخی از بیماران سالمند اغلب با یک یا چند بیماری مزمن دست و پنجه نرم می کنند و روزها، هفته ها و حتی ماه ها قبل از مرگ به مراقبت های قابل توجهی نیاز دارند.

مراقبت های مربوط به مرحله پایانی زندگی ممکن است بسته به ترجیحات، نیازها یا انتخاب های هر بیمار متفاوت باش. برخی از بیماران سالمند ممکن است ترجیح دهند که در  هنگام مرگ در خانه خود بستری باشند، در حالی که برخی دیگر ممکن است ترجیح دهند در لحظات پایان عمر در بیمارستان یا مراکز درمانی قرار داشته باشند.

بسیاری از افراد سالمند تمایل زیادی دارند که در این لحظات در حلقه اعضای خانواده و دوستانشان قرار داشته باشند اما ممکن است بیمار دیگری ترجیح دهد که در حالی که عزیزانشان در اتاق حاضر نیستند، از دنیا بروند.

در هر صورت، اقداماتی وجود دارد که می‌توان با رعایت آنها احتمال مرگ در فضای آرام و با احترام را برای سالمند فراهم کرد و به خواسته های وی اهمیت داد.

مهم ترین نیازهای سالمند واپسین لحظات زندگی

به طور کلی، افرادی که در حال مرگ هستند در چهار زمینه نیاز به مراقبت دارند:

• تامین آسایش جسمانی
• نیازهای روحی و عاطفی
• نیازهای معنوی
• وظایف عملی

البته قابل ذکر است که در کنار سالمند بیمار، خانواده فرد در حال مرگ نیز به دلیل فشار روانی وارد شده به مراقبت های عملی و عاطفی خاصی نیاز دارند که باید مورد توجه پرستار سالمند قرار گیرد.

تامین آسایش جسمانی سالمند در لحظات نزدیک به مرگ

احساس ناراحتی در طول فرآیند مرگ ممکن است دلایل متفاوتی داشته باشد. با توجه به علت ناراحتی بیمار، اقداماتی وجود دارد که یک پرستار سالمند می تواند برای کمک به سالمند رو به مرگ انجام دهد.  به عنوان مثال، سالمند بیمار ممکن است به دلایل زیر از مشکلات جسمی در رنج باشد:

• درد
• مشکلات تنفسی
• تحریک پوستی، از جمله خارش
• مشکلات گوارشی
• حساسیت به دما
• خستگی
• 

درد و کنترل آن برای مراقبت از سالمند محتضر

همه کسانی که در حال مرگ هستند لزوماً درد را تجربه نمی کنند اما بیمارانی که از این مشکل در رنج هستند به مراقبت های خاصی نیاز دارند. معمولا کارشناسان معتقدند که مراقبت از بیمار در این مرحله باید بر تسکین درد تمرکز داشته باشد (بدون نگرانی از مشکلات طولانی مدت احتمالی وابستگی یا سوء مصرف دارویی).

مسلما ًتحمل دائم درد شدید، برای بیمار خسته کننده  است و فرد در حال مرگ را به طور قابل درکی عصبانی یا بد خلق خواهد کرد. گاهی اوقات فرد بیمار ممکن است در اثر درد، توانایی برقراری ارتباط معنادار با خانواده ها و سایر عزیزان را از دست بدهد.

یک پرستار سالمند با تجربه و حرفه ای  نقش مهمی در مدیریت درد در سالمند رو به مرگ ایفا می کند. گاهی تشخیص این موضوع که بیمار چه مقدار درد دارد، امری دشوار و پیچیده است. در این شرایط پرستار با توجه به سرنخ هایی مانند مشکلات خواب، افزایش بی قراری یا گریه مداوم را می تواند میزان درد بیمار را ارزیابی کند.  در هر صورت باید پیش از مصرف داروی مسکن از پزشک در مورد میزان مجاز دارو های تسکین درد مشورت گرفت.

متخصصان بر این باورند که پیشگیری از شروع درد، آسان‌تر از تسکین آن است و کنترل درد شدید امری دشوار و پیچیده است. بنابراین یک پرستار سالمند با تجربه باید اطمینان حاصل کند که سطح درد از داروهای مسکن بیشتر نباشد.

اگر علیرغم مصرف دراوها سطح درد کنترل نشود، باید با پزشک بیمار تماس حاصل شود تا با افزایش میزان داروی تجویز شده یا تغییر نوع دارو درد بیمار تحت کنترل قرار گیرد.  شاخه ای از رشته پزشکی وجود دارد که با آن طب تسکینی گفته می شود که متخصصان آن توانایی زیادی در مدیریت درد برای بیماران را دارند.

استفاده از مورفین و سایر مسکن ها برای تسکین درد سالمند رو به مرگ

همانطور که می دانید مورفین یک ماده مخدر و یک داروی قوی برای درمان دردهای جدی است. پزشگان گاهی مورفین را برای کاهش احساس تنگی نفس تجویز می کنند. کاهش احساس درد و رفع نگرانی‌های مربوط به تنفس، نقش موثری در افزایش احساس آرامش بیماران در آستانه مرگ دارد. البته این دارو ممکن است با عوارض جانبی نظیر گیجی، خواب آلودگی یا توهم همراه باشد.

مشکلات تنفسی و کنترل آن برای سالمند محتضر

تنگی نفس یا احساس مشکل در تنفس یکی از علائم شایع در مرحله پایان زندگی سالمندان است. در این شرایط بالا آوردن سرتخت ،باز کردن پنجره، مرطوب کردن هوای اتاق، یا استفاده از فن برای بهبود گردش هوا  نقش موثری در بهبود کیفیت تنفس سالمند دارد.

از سویی دیگر استفاده از داروی مورفین یا سایر داروهای مسکن نیز برای تسکین حس تنگی نفس کاربرد دارد. ممکن است مواقعی وجود داشته باشد که یک فرد در حال مرگ الگوی تنفسی غیرطبیعی داشته باشد که به تنفس Cheyne-Stokes معروف است.

در این شرایط تنفسی، بیمار ممکن است بین نفس های عمیق و سنگین و نفس های کم عمق یا حتی بدون تنفس در گردش باشد. برخی از سالمندان نزدیک به مرگ ممکن است تنفس پر سر و صدایی داشته باشند که گاهی اوقات به آن هشدار مرگ گفته می شود.

در بیشتر موارد، این تنفس پر سر و صدا باعث ناراحتی فرد در حال مرگ نمی شود، اگرچه ممکن است برای خانواده و دوستان وی نگران کننده باشد. در شرایط بهتر است سالمند را به یک طرف بچرخانید یا سر او را بالا بیاورید.

تحریک پوستی و کنترل آن برای سالمند محتضر

تحریکات پوستی یکی از مشکلات نسبتا شایع و آزار دهنده برای بیمارانی است که در حال مرگ قرار گرفته اند. بهتر است در این شرایط پرستار سالمند توجه ویژه ای به تمیز و مرطوب نگه داشتن پوست سالمند داشته باشد. استفاده از لوسیون های بدون الکل برای تسکین خارش و خشکی پوست نقش موثری در تسکین شرایط بیمار دارد.

خشکی بخش‌هایی از صورت، مانند لب‌ها و چشم‌ها، می‌تواند یکی از دلایل شایع ناراحتی بیمارانی باشد که در مرحله نزدیک به مرگ قرار دارند که می تواند با استفاده از تکنیک های زیر تحت کنترل قرار گیرد:

• لب های بیمار را با بالم لب مرطوب نگه دارید و فضای دهان بیمار را با یک پارچه نرم و مرطوب تمیز کنید.
• کرم یا ژل دور چشم را به آرامی دور چشم بیمار بزنید.
• قرار دادن یک پارچه مرطوب روی چشمان بسته فرد برای تسکین درد در این نقطه موثر است.
• اگر داخل دهان خشک به نظر می رسد، قرار دادن تکه های یخ (اگر فرد هوشیار است) یا پاک کردن داخل دهان با یک پارچه مرطوب، توپ پنبه ای یا سواب مخصوص درمان کمک کننده است.
• نشستن یا دراز کشیدن در یک وضعیت می تواند فشار مداوم بر روی پوست حساس سالمند وارد کند که می تواند منجر به زخم بستر دردناک شود (که گاهی اوقات به آن زخم فشاری گفته می شود). هنگامی که برای اولین بار زخم بستر ایجاد می شود، پوست تغییر رنگ داده و یا تیره تر می شود. با دقت مراقب این لکه های تغییر رنگ، به خصوص روی پاشنه پا، باسن، کمر و پشت سر باشید.
• چرخاندن فرد در رختخواب هر چند ساعت یکبار ممکن است نقش موثری در جلوگیری از زخم بستر داشته باشد. سعی کنید یک پد فوم را زیر پاشنه یا آرنج فرد بیمار قرار دهید تا آن را از روی تخت بلند کنید و فشار را کاهش دهید.

مرکز پرستاری پرستار همراه الف با کادری متخصص و با تجربه آماده یاری رساندن به شما در امر مراقبت از سالمند ان، کودکان و بیماران در منزل است. این مرکز با داشتن سال ها تجربه ارزشمند در عرصه ارائه خدمات مراقبت و پرستاری از سالمندان در منزل، در هر ساعت از شبانه روز آماده ارائه خدمت به همشهریان گرامی است.

بخش دوم این مقاله را از اینجا مطالعه کنید.